Hoe krijg je zicht op een virus?
In maart 2020 ging Nederland op slot. In die tijd wisten we nog vrijwel niks over het coronavirus en al helemaal niet over de verspreiding ervan. De overheid kon in het begin alleen maar kijken naar het aantal positieve tests in Nederland. Maar dat getal geeft natuurlijk niet precies aan hoeveel mensen in Nederland daadwerkelijk corona hebben gehad. Veel mensen hadden geen ernstige klachten en lieten zich (met name in het begin) niet testen. Onderzoekers van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) hadden daarom iets anders bedacht. Door middel van bloedafname kon er worden onderzocht of er antistoffen tegen het virus aanwezig waren in het bloed. De aanwezigheid van antistoffen geeft namelijk aan dat je al in aanraking met het virus bent geweest. Ook als je geen klachten had.
Waarom een steekproef?
In de ideale situatie zou het bloed van elke inwoner in Nederland worden onderzocht. De overheid kan dan zeker weten wie wel en wie geen corona heeft gehad. Het is alleen niet haalbaar om van 17 miljoen mensen bloed af te nemen. Er wordt daarom een kleinere groep Nederlanders geselecteerd uit de hele bevolking. Deze kleinere groep heet “de steekproef”. De totale groep wordt “de populatie” genoemd.
Wat was de steekproefproportie van het RIVM?
De eerste ronde van het RIVM was in april 2020. De steekproef bestond uit 3207 Nederlanders en al deze deelnemers zijn getest op antistoffen. Van de 3207 deelnemers hadden 90 personen antistoffen in hun bloed, wat neerkomt op afgerond 3%. Dat komt overeen met een steekproefproportie van afgerond 0,03.
Hoe interpreteer je een steekproefproportie?
“3% van alle Nederlanders heeft tot nu toe corona gehad.”
Is dit een juiste conclusie? Je hebt namelijk maar een relatief klein groepje Nederlanders onderzocht in plaats van de hele bevolking. Toch worden dit soort conclusies vaak getrokken. Het is dan wel heel belangrijk dat de steekproef “representatief” is. Dat betekent dat de steekproef aan twee voorwaarden moet voldoen:
De steekproefomvang moet voldoende groot zijn.
De steekproef is aselect.
Wat weet de overheid nu?
Omdat de steekproef van het RIVM representatief was, kon de steekproefproportie van 3% gebruikt worden als een goede indicatie voor het aantal mensen dat in Nederland antistoffen tegen corona heeft opgebouwd. Het RIVM heeft vervolgens hetzelfde onderzoek nog vijf keer na april 2020 herhaald. In het najaar van 2021 was de steekproefproportie ongeveer 87% en dat geeft aan dat bijna iedereen in Nederland wel een keer in aanraking is geweest met corona.
Met deze informatie kon de overheid zicht houden op het virus. De steekproefproportie is een belangrijk middel voor de overheid om beslissingen te maken over de maatregelen in het land.
Wat is het verschil tussen de steekproefproportie en de populatieproportie?
Naast de steekproefproportie is er ook nog de populatieproportie. Deze twee termen worden vaak door elkaar gehaald. Hieronder zie je dat de symbolen van beide termen alleen maar van elkaar verschillen door het “dakje” op de “p”.
In het geval van het aantal mensen dat corona heeft gehad in Nederland, is de populatieproportie het daadwerkelijke percentage van de Nederlandse bevolking dat corona heeft gehad. Dat is natuurlijk precies wat de overheid wil weten. Maar zoals we eerder al hebben uitgelegd is het berekenen van deze populatieproportie niet haalbaar. Je moet iedere inwoner van Nederland op antistoffen testen. Daarom wordt er gekeken naar de steekproefproportie van een steekproef in Nederland.
Een representatieve steekproef moet dus een steekproefproportie opleveren die heel dicht ligt bij de populatieproportie. Als de steekproef van het RIVM representatief is dan zal de populatieproportie ook rond de 4% liggen. Als de steekproef van het RIVM niet representatief is dan kan de populatieproportie in werkelijkheid misschien wel 8% of 1% zijn.
Opdracht 2
Begin augustus hebben 102.000 mensen zich laten testen. Waarom is deze groep geen representatieve steekproef als je wilt onderzoeken hoeveel mensen in Nederland corona hebben gehad?